De Vlaamse Primitieven: Bourgondiërs met een Brugs accent
Lezingen gegeven door Frederiek Tinck in januari en februari 2020 + museum bezoek aan het groeningemuseum.
Op zondag 19 en 26 januari
Op zondag 2 februari (zaal 4); 9 en 16 februari (zaal 14)
Aanvang: om 10u tot 11u30
Plaats: Hof van Watervliet, Oude burg 27, 8000 Brugge
Voor inschrijving zie website 'doeaankunst.be'
intro In de 15de eeuw maakte Vlaanderen deel uit van Bourgondië waarvan de hertogen droomden, naar Frans model, ooit koning te worden. De economische welvaart van de Vlaamse steden kon enkel geëvenaard worden door Italiaanse steden zoals Firenze, Siena of Venetië. In dit weefsel van cultuurhistorische ontwikkelingen ontstaat een kunst die we vandaag kennen als ‘de Vlaamse Primitieven’. Deze kunstenaars leefden en werkten in de rijke Vlaamse steden met de havenstad Brugge als grootste aantrekkingspool. De eerste generatie Vlaamse Primitieven en de voorlopers In een eerste lezing komen iconische schilders als de gebroeders Van Eyck aan bod die het begin markeren van de glacistechniek en die een wereldwijde reputatie opbouwen met het Lam Gods. Samen met Rogier van der Weyden en Petrus Christus staan ze aan de wieg van deze Ars Nova. Maar deze nieuwe vormentaal manifesteerde zich reeds eerder bij een aantal voorlopers, zoals in de miniatuurschilderkunst. De Italiaanse Vroegrenaissance en de macht van gildes en ambachten In dezelfde periode bouwt Brunelleschi de koepel van de dom van Firenze dat als de start wordt gezien van de Renaissance in het Italiaanse Quatrocento. Het lijnperspectief en het schilderen ‘al fresco’ typeren de kunstontwikkeling van de Vroegrenaissance in het Zuiden. In deze tweede uiteenzetting komt tevens de organisatie en het belang van ambachten en gildes aan bod, geïllustreerd met Brugse relicten en architectuur. De opdrachtgevers en een tweede generatie Vlaamse Primitieven Stadsbesturen, kerkelijke overheden, gildes, stedelijke burgerij, buitenlandse handelaars en bankiers, adel en hoffunctionarissen zijn in de welvarende Bourgondische Nederlanden de opdrachtgevers van een ‘tweede generatie’ Vlaamse Primitieven. De retabels, devotiepanelen, gerechtigheidstaferelen en portretten worden in opdracht geschilderd door bekende en anonieme meesters. Deze derde lezing moet duidelijk maken dat schilders zoals een Dirk Bouts, een Hugo van der Goes, een Hans Memling of een Gerard David, een aanzienlijk kunstpraktijk uitbouwden die gaandeweg de vrije markt zal bespelen. De Vlaamse Primitieven in Italië, de gebruikte materialen en technieken In onze vierde avond zien we de reputatie en de invloed van de Vlaamse Primitieven tot in Italië. Tot op vandaag zijn topwerken te zien in buitenlandse musea van Vlaamse kunstenaars die in opdracht werkten voor buitenlanders. De Italiaanse Medici’s, de Sforza’s, de Gonzaga’s en de doges van Venetië stelden een schare kunstenaars te werk in hun palazzo of studiolo. De olieverftechniek zoals geperfectioneerd door Van Eyck en volgelingen zal uiteindelijk zijn geheimen prijsgeven. Een vergaand detailrealisme in de weergave van stoffen en texturen was mogelijk door het innoverend gebruik van bepaalde pigmenten en oliesoorten op geprepareerde eiken panelen. De Nederlanden op weg naar de Renaissance en hun impact op de Neogotiek Gaandeweg in de 15de eeuw neemt Antwerpen de leidende economische rol van Brugge over. Kunstenaars volgen de weg van de opdrachtgevers, de markt en het geld en ontdekten de vormentaal van het Italiaans maniërisme. In de werken van Quinten Metsys, Jan Gossaert, Bernard van Orley en Pieter Coucke van Aelst zijn de eerste kenmerken ‘A l’Antiqua’ te vinden. Joachim Patinir en Pieter Bruegel de Oude ontwikkelden verder de Vlaamse landschapsschilderkunst. Deze laatste lezing sluiten we af met een kijk op de invloed van de Vlaamse Primitieven op schilders van de 19de en 20ste eeuw in de geest van een revival van de gotiek. Brugge, de stad van de Vlaamse Primitieven met een geleid bezoek aan het Groeningemuseum Voor de geïnteresseerden sluiten we deze reeks af met een bezoek aan het Groeningemuseum in Brugge. We zullen een aantal werken zien en bespreken die in de lezingen kort zijn ingeleid. Uiteraard zullen we tijdens onze wandeling naar het museum de woon- en leefwereld van de meeste van deze kunstenaars herbeleven. | 
