"Rebelse" monnik daagt keizer en paus uit

Voordracht over Maarten Luther door Frans Van den Brande

Voordracht

“Rebelse” monnik daagt keizer en paus uit”

i.s.m. Davidsfonds Teralfene en Cultuurraad Affligem

Het jaar 2017 wordt luthers ingekleurd. Op 31 oktober is het nl. 500 jaar geleden dat de Duitse monnik Maarten Luther tegen de poort van de slotkerk van Wittenberg zijn 95 stellingen spijkerde. Het was de start van de Reformatie. Eigenlijk voorbestemd om advocaat worden, trad Luther vóór het beëindigen van zijn rechtenstudies in 1505 in het klooster bij de invloedrijke Augustijnenorde. Hij werd er in 1508 tot professor in de theologie benoemd aan de universiteit van Wittenberg. Als biechtvader kwam hij in contact met de aflatenhandel die welig tierde in de katholieke kerk. Een kapitaalkrachtige gelovige kon met een bonnetje vrijgesteld worden van de biechtverplichting en zo zijn zielzaligheid veilig stellen.

Anders dan het woord “Reformatie” doet vermoeden, was Luther geen hervormer, nog minder een revolutionair. Hij wilde enkel de katholieke kerk zuiveren van kwalijke uitwassen. Zijn theologische opvattingen over o.a. genade, de vrijheid van de kinderen Gods, het misoffer, het priesterambt en het celibaat en de verhouding kerk en staat bezorgden hem de banvloek van de kerk en van de keizer. Maarten Luther leefde in een eeuw waarin de wereld volop in beweging was en er voortdurend nieuwe zin-vragen opdoken, een wereld van nieuwe ideeën, gedachten en een veranderde levenshouding tegenover kerk en gezag. Studenten vermenigvuldigden Luthers geschriften en brachten ze rond in de verschillende deelstaatjes van het toenmalige Duitsland dat eigenlijk een lappendeken was van koninkrijken, graafschappen, prins- en hertogdommen. Zijn ideeën raakten, mede dankzij de toen piepjonge boekdrukkunst, razendsnel verspreid over heel Europa. De pamfletten waren de sociale media van toen.

Opmerkelijk genoeg heeft men de actie van Luther genomen als start van het protestantisme. Er was echter al veel langer iets aan het borrelen in Europa. Eigenlijk werd Luther zelf voorafgegaan door enkele dwarsliggende theologen zoals Jan Hus, de Tsjech die het gezag van de paus ontkende en Calvijn, de Franse reformator. Het uitgangspunt was dat de Kerk van Rome gemoderniseerd moest worden en zich meer met het geloof moest bezig houden dan met macht en rijkdom. Luther werd verbannen en verketterd, maar hij bleef bij zijn standpunten en de 95 stellingen, die hij met zoveel bravoure aan de kerkdeur had genageld, zou hij nooit herroepen. Daaropvolgende godsdienstoorlogen, vluchtelingenstromingen en de vrede van Munster hertekenden de politieke, culturele en religieuze kaart van Europa. Vijf eeuwen later zijn vele van Luthers ideeën gemeengoed geworden.

Een grote verdienste van Luther ligt zeker ook op het vlak van cultuur. Terwijl hij zich na zijn excommunicatie schuilhield in de Wartburg bij Eisenach, zette hij bijbelteksten taalkundig naar zijn hand en lag zo mee aan de basis van de Duitse standaardtaal. Luther was immers meer dan de bedenker van een religieuze beweging. Hij stond ook symbool voor de Duitse taal en identiteit.

Je kan je voorstellen dat de toeristische diensten in heel Duitsland druk bezig zijn met herdenkingen en vieringen van 500 jaar Reformatie. Sinds de eenmaking van Duitsland kan de levensloop van Luther doorheen alle deelstaten gevolgd worden. Van het noorden tot het zuiden bieden steden en dorpen, elk met hun eigen karakter, uitzicht, monumenten en hun deel van de geschiedenis, een snoer van aantrekkingspunten die het levenswerk van “de reformator tegen wil en dank” beschrijven. Je kan ook verschillende grote tentoonstellingen bezoeken, in Eisenach, in Wittenberg uiteraard en in Berlijn. Ook onze voordrachthouder Frans Van den Brande, journalist, oud-docent en reisleider, volgt het spoor van Luther en ondernam al vaak studiereizen naar Duitsland om zich verder te verdiepen. Ook met een lezing over de “rebel” Luther neemt hij ons mee naar een bewogen en boeiende religieuze geschiedenis en de “klop” op de deur die de wereld veranderde.